سبب شناسی، پراکنش و تعیین برخی خصوصیات جدایه های عامل بیماری لکه نواری باکتریایی برنج در استان فارس

در طول فصل زراعی سال 1377 و 1378 از خزانه های برنج (oryza sativa) استانهای فارس و کهکیلویه و بویراحمد بازدید و از گیاهچه هایی که دارای علائم نوارهای آبگز و قهوه ای در غلاف برگ و در طول میانبرگ های پائینی بودند نمونه برداری گردید. از برگهای دارای علائم فوق یک باکتری گرم منفی، اکسیداز مثبت و غیر فلورسانت جداسازی شد. یاخته های باکتری میله ای تا کمی خمیده، متحرک ، با یک تاژک قطبی و اغلب منفرد و ندرتا دوتایی بوده و قادر به ذخیره سازی ذرات (poly-b-hydroxybutyrate)phb بودند. چهل و یک جدایه باکتری از گیاهچه برنج از نقاط مختلف برنج کاری جدا و بیماری زایی آنها روی برنج به اثبات رسید. جدایه ها روی محیطهای کشت آگار غذایی (nutrient agar) و snr (sorbitol neutral red) تولید پرگنه های مدور سفید یا کرم رنگ نموده و در مواردی رسوب سفید رنگی در اطراف محل رشد پرگنه ها مشاهده شد. در حالیکه روی محیط (ethanol, brilliant blue, bromcreosol purple)ebb پرگنه های سبز زیتونی مدور و کمی برجسته تولید شدند. براساس آزمون های استاندارد بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی باکتری عامل بیماری لکه نواری برنج acidovorax anenase subsp. avenae تشخیض داده شد. در طی این بازدیدها مشخص گردید که بیماری لکه نواری باکتریایی برنج در این دو استان پراکندگی وسیعی روی ارقام برنج محلی دارد. در آزمون زیست سنجی، اعدادی از جدایه ها در مقابل قارچ pyricularia grisea، ایجاد هاله بازدارنده نمودند که حاکی از توانایی تولید مواد ضدقارچی توسط باکتری می باشد. جدایه های عامل بیماری براساس تفاوت در هیدرولیز لسیتین و تولید مواد ضدقارچی به چهار گروه تقسیم بندی شدند. با انتخاب دو جدایه متفاوت و تزریق آنها به خرگوش دو آنتی سرم بر علیه باکتری مورد مطالعه تهیه شد. جدایه های مذکور در واکنش با آنتی سرم های تولید شده واکنشهای بسیار متنوعی را نشان دادند. بطوریکه در آزمایش نشت دوطرفه در آگار در مقابل آنتی سرم ها خطوط رسوب اصلی و فرعی تشکیل شد. در تیمار آنتی ژنها با sds باندهای رسوبی مشخص تری در مقابل آنتی سرم های تولید شده مشاهده گردید. نقوش الکتروفورزی پروتئین های سلولی جدایه ها یکسان بود. درصد آلودگی گیاهچه در خزانه ها در ارقام مختلف متفاوت بود. بطوریکه حداکثر 3/2 درصد در رقم کامفیروزی و میرزا عنبربو و حداقل 2/1 درصد در رقم لنجانی و 2/4 درصد در رقم کت سیاه تعیین شد. در موارد نادری آلودگی شدید گیاهچه ها کوتولگی یا مرگ گیاهچه ها را به همراه داشت . درصد بذرزادی باکتری عامل بیماری 4/5-5 درصد در رقم کامفیروزی و میرزا عنبربو و 3/5-4/5 درصد در رقم لنجانی تعیین گردید. بیماری زایی دوازده جدایه از باکتری مذکور روی گیاهان درت ، سورگوم، جو، یولاف ، نیشکر، ارزن، دم روباهی، قیاق، گندم و سوروف به اثبات رسید که موید دامنه میزبانی وسیع این باکتری می باشد. این اولین گزارش از وقوع و گسترش وسیع این بیماری در خزانه های برنج استان فارس و کهکیلویه و بویراحمد می باشد.